Słowniczek
Nie orientujesz się w technikach artystycznych? Niektóre pojęcia są dla Ciebie obce? Kliknij na odpowiednią literę, a przeskoczysz do opisu i wyjaśnienia.
A
akryl

(malarstwo akrylowe) - to rodzaj farby, której rozcieńczalnikiem jest woda, ale po wyschnięciu jest wodoodporna; nieszkodliwa dla środowiska i nietoksyczna; tworzy gładkie i lśniące powierzchnie. Charakteryzuje się wysoką trwałością i odpornością na czynniki środowiska. Może być kładziona gruba tworząc wypukłe faktury lub cienko przezroczystymi warstwami.
Akrylami można malować praktycznie na każdej powierzchni: na płótnie, papierze, desce.

akwaforta

Technika druku wklęsłego, zwana również kwasorytem. Polega na wykonaniu rysunku na specjalnej płytce cynkowej lub miedzianej, pokrytej cienką warstwą kwasoodpornego werniksu. Rysunek sporządzony za pomocą igły poddaje się trawieniu kwasem. Następnie po wytrawieniu i wyczyszczeniu, płytkę pokrywa się farbą drukarską, która zostaje wtarta w miejsca wyżłobione. Odbitki wykonywane są na zwilżonym papierze przy użyciu prasy.
Gotowa odbitka może przypominać rysunek piórkiem.

akwarela

To technika malarska polegająca na malowaniu rozcieńczonymi w wodzie pigmentami na porowatym, szybko wchłaniającym wodę papierze. Rozcieńczona farba nie kryje całkowicie papieru, w związku z tym ostateczny efekt zależy nie tylko od koloru, ale również od faktury użytego papieru. Obrazy malowane w tej technice zwykle sprawiają wrażenie rozmytych, są delikatne, w pastelowych barwach. Prace wykonane techniką akwareli są wrażliwe na światło i mogą płowieć.

akwatinta

Typ druku wklęsłego zbliżony do akwaforty. Wykonanie matrycy formy polega na pokryciu płyty metalowej sproszkowaną kalafonią lub pyłem asfaltowym, które podgrzane topią się i przylegają do niej, a następnie naniesieniu obrazu poprzez zasłonięcie wybranych fragmentów powierzchni metalu i trawieniu odsłoniętego metalu kwasem azotowym.
Akwatinta różni się od akwaforty przede wszystkim tym, że trawione są nie linie, lecz płaszczyzny.
Odbitka wykonana tą techniką przypomina akwarelę lub rysunek tuszem.

C
collage

Technika polegająca na tworzeniu kompozycji z różnych materiałów i tworzyw, tj. gazety, fotografie, tkaniny itp. – naklejane na płótno lub papier i łączone z tradycyjnymi technikami artystycznymi.

D
drzeworyt

Technika druku wypukłego, gdzie wykorzystuje się gładką deseczkę z twardego drewna, pokrytą białą temperą. Następnie szkicuje się rysunek i na jego podstawie wycina się dłutem, rylcem lub nożykiem linie, które na odbitce mają pozostać białe. Na tak przygotowaną deseczkę nanosi się farbę, która pokrywa tylko miejsca wypukłe. Odbitki wykonuje się ręcznie lub przy użyciu prasy.
Jest to najstarsza technika graficzna.

E
ekolina

To skoncentrowana, płynna farba akrylowa.

G
gwasz

Gwasz to technika malarska polegająca na malowaniu farbami podobnymi do akwareli. Jednak do pigmentów dodana jest kreda i biel, co sprawia że farba jest kryjąca i umożliwia nakładanie kilku warstw.
Obrazy malowane w tej technice mają pełne kolory, a nie rozmyte i prześwitujące jak w akwareli. Po wyschnięciu matowieją.

guma chromianowa

Technika gumy chromianowej należy do fotograficznych technik specjalnych. Nazwa pochodzi od zastosowanych odczynników chemicznych gumy arabskiej i dwuchromianu potasowego. Do otrzymania obrazu prowadzi skomplikowany proces, podczas którego w pierwszej kolejności, w ciemni fotograficznej przetwarzane jest czarno-białe zdjęcie w negatywową błonę fotograficzną, a następnie przez nią odpowiednio naświetlany jest papier/płyta/płótno pokryte wcześniej światłoczułą warstwą uzyskaną z gumy arabskiej i dwuchromianu potasu łączonej z pigmentem. Po naświetleniu obraz zostaje wypłukany i wysuszony.

gipsoryt

To technika graficzna polegająca na wycięciu rylcami lub dłutkami rysunku w specjalnie przygotowanej płycie gipsowej, a następnie pokryciu farbą części wypukłych i odbiciu na papierze. Jest to technika druku wypukłego, więc partie wyżłobione pozostają białe, natomiast części wypukłe tworzą odbitkę.
Ze względu na dużą kruchość płyty gipsowej, odbitki wykonywane są bez użycia prasy drukarskiej.

grafika

To jedna z podstawowych dziedzin plastycznych, w której właściwym dziełem sztuki jest odbitka z płyty graficznej, dającej możliwości powielania na papierze lub tkaninie. W odróżnieniu od malarstwa operującego plamą barwną, u jego podstaw leży kreska i stopniowanie walorów.
Grafik zazwyczaj opanowuje proces powstawania odbitki, czyli ryciny, od powstania projektu przez dobór techniki, formę druku i wykonania odbitek. Ich liczba zależy od autora i może podlegać numeracji (podpis ołówkiem pod odbitką, np. 3/10, co oznacza, że jest to trzecia odbitka z 10 istniejących). Jest to wówczas grafika warsztatowa, inaczej artystyczna lub autorska.
Techniki graficzne dzielone są na grupy ze względu na rodzaj zastosowanej matrycy:
- techniki druku wypukłego, gdzie na odbitce ślad pozostawiają wypukłe części matrycy. Należą do nich m.in. drzeworyt, linoryt, gipsoryt;
- techniki druku wklęsłego, gdzie na papierze odbijane są elementy wyżłobione. Dzielą się na techniki suche: miedzioryt, staloryt, suchoryt, sucha igła, mezzotinta, kamienioryt; oraz techniki trawione: m.in. akwaforta, akwatinta.
- techniki druku płaskiego, gdzie matryce przygotowuje się w taki sposób, by części pokryte rysunkiem nie przyjmowały farby drukarskiej. Należą do nich m.in. litografia i monotypia.
Inne techniki graficzne to druk sitowy, gdzie farba jest przetłaczana przez matrycę (serigrafia) oraz druk cyfrowy, który nie wymaga użycia tradycyjnej matrycy.

L
linoryt

To technika druku wypukłego, podobna do drzeworytu, lecz matrycę stanowi nie drewniany klocek, ale płytka z linoleum. Na powierzchnię płytki nanosi się rysunek, a następnie wycina przy użyciu różnego rodzaju dłutek i noży (w celu uzyskania czarnego rysunku na białym tle, należy w płytce wyciąć elementy tła). Wypukłe części matrycy pokrywa się farbą drukarską, nakłada na papier i odbija za pomocą prasy lub ręcznie.
Ze względu na dostępność i niskie koszty materiału, jakim jest linoleum, linoryt stał się popularną techniką graficzną i możliwą do realizacji w warunkach domowych.

litografia

Technika druku płaskiego, zwana inaczej kamieniodrukiem, gdzie rysunek przeznaczony do powielania wykonuje się na wygładzonym kamieniu litograficznym (gatunek kamienia wapiennego). Rysunek przygotowuje się za pomocą natłuszczającej i wodoodpornej substancji (tłustej kredki lub farby albo tuszu litograficznego). Następnie kamień poddaje się działaniu słabego kwasu azotowego, który zabezpiecza niezarysowaną powierzchnię kamienia przed farbą drukarską. Po wykonaniu wielu innych dalszych czynności dotyczących powierzchni kamienia, rysunek zwilża się wodą, nakłada się na niego farbę drukarską, która przylega tylko do miejsc zarysowanych, przykłada się papier i wykonuje odbitkę przy pomocy prasy litograficznej. Cały proces jest bardzo pracochłonny.

M
monotypia

Technika druku płaskiego, polegająca na przygotowaniu kompozycji wolno schnącymi farbami (olejnymi lub drukarskimi) na płycie metalowej lub szkle. Odbitkę wykonuje się ręcznie na zwilżonym papierze.
W ten sposób można uzyskać tylko jedną odbitkę, gdyż praktycznie cała farba zostaje przeniesiona na papier.

mezzotinta

Technika druku wklęsłego, suchego, czyli niewymagająca trawienia. Na odpowiednio przygotowanej płytce miedzianej, równomiernie podziurawionej specjalnym narzędziem – chwiejakiem, który nadaje płytce chropowatość, wykonuje się rysunek poprzez wygładzanie powierzchni specjalnym gładzikiem. Bardziej wygładzone elementy tworzą potem na odbitce jaśniejsze plamy, gdyż przyjmują mniej farby drukarskiej.
Wykonane odbitki przedstawiają łagodne przejścia od czerni do bieli, półtony, co czyni mezzotintę najbardziej malarską techniką graficzną.

miedzioryt

To najstarsza technika druku wklęsłego (stosowana już w XV w.), gdzie rysunek zarysowuje się igłą na płytce miedzianej, najczęściej zagruntowanej - linie są wtedy wyraźnie widoczne. Następnie rysunek żłobi się rylcami, płytkę poleruje, lekko podgrzewa, pokrywa farbą i starannie usuwa jej nadmiar, tak że farba pozostaje tylko w zagłębieniach. Wzór z płytki odbija się pod specjalną prasą na lekko wilgotnym papierze. Farba na odbitce tworzy lekkie wypukłości.
W technice tej można stosować cienkie, misterne, niemal jubilerskie kreski, dlatego miedzioryt często przypominać może rysunek piórkiem.

miękki werniks

To technika druku wklęsłego, gdzie metalową płytkę (cynkową lub miedzianą) pokrywa się tzw. miękkim werniksem (ma zadanie zabezpieczyć przed działaniem kwasu miejsca nie przeznaczone do trawienia), który charakteryzuje się dużą lepkością. Na tak przygotowaną płytę nakłada się papier, na którym wykonuje się rysunek. Werniks przywiera do papieru i odsłania miejsce przeznaczone do trawienia. Następnie matryca jest trawiona w kwasie.
Tak przygotowana odbitka przypomina rysunek ołówkiem lub kredką, wykonany swobodną kreską.

O
olej

(malarstwo olejne) to najbardziej popularna technika malarska, polegająca na malowaniu farbami, w skład których wchodzi olej lniany oraz pigmenty. Za podłoże najczęściej służą: płótno, płyta pilśniowa, drewno.
Obrazy olejne werniksuje się za pomocą odpowiedniego roztworu żywicznego, który uintensywnia oraz ożywia farbę, a także ją zabezpiecza przed wpływem warunków atmosferycznych.
Jest to dość kosztowna technika, ale daje dużą swobodę w doborze i mieszaniu farb, uzyskiwaniu efektu matu lub błysku oraz tworzenia faktur. Umożliwia również retuszowanie obrazu poprzez nakładanie kolejnych warstw farby.
Obrazy olejne charakteryzują się dużą trwałością.

odprysk

To rodzaj druku wklęsłego, gdzie na płytkę metalową nanosi się pędzelkiem obraz przy użyciu specjalnego roztworu atramentu, gumy arabskiej i cukru. Następnie blachę pokrywa się werniksem. Gdy werniks wyschnie, blachę zmywa się ciepłą wodą, cukier zawarty w atramencie rozpuszcza się i atrament odpryskuje odsłaniając metal. Następnie prószy się matrycę kalafonią i trawi się ją w kwasie.

P
pastel

Technika rysunku posługująca się sztyftem z pigmentu z dodatkiem kredy, glinki i gipsu lub innych materiałów wykorzystywanych do pisania lub rysowania. Istota rysunku polega na ścieraniu i wcieraniu pasteli w szorstki podkład. Obrazy wykonane techniką pasteli charakteryzują się jasnymi, miękkimi kolorami.
Barwy nie ulegają wpływowi czasu, jednak są wrażliwe na wstrząsy mechaniczne, które mogą powodować osypywanie się farby. Może temu zapobiec utrwalenie obrazu odpowiednią fiksatywą.
Obrazy powinny być eksponowane za szkłem, które jednak nie powinno bezpośrednio przylegać do obrazu, ale umieszczone w pewnym dystansie, które może zapewnić odpowiednio głębokie passe partout.

papier colle

Rodzaj kolażu (collage), gdzie artysta nakłada na malowany obraz płaskie elementy, tj. papier, tkanina.

S
suchoryt

(sucha igła) Technika graficzna metalowa, należąca do technik wklęsłych. Rysunek wykonuje się ostrą stalową igłą bezpośrednio na metalowej płycie (zwykle miedzianej) i bez użycia kwasu do trawienia. Igła żłobi rysunek, a na brzegach powstałych bruzd zostają drobne wiórki metalu, które podczas odbijania na zwilżonym papierze zatrzymują farbę dając efekt miękkiej i rozmytej linii. Na odbitce daje efekt rysunku ołówkiem. Sucha igła jest bardzo zbliżona do mezzotinty – obie techniki doskonale się uzupełniają. Sucha igła jest również techniką często uzupełniającą inne techniki graficzne, tj. akwaforta lub akwatinta.

serigrafia

Serigrafia (inaczej sitodruk) jest jedną z technik drukarskich. Została wynaleziona w Japonii i pierwotnie służyła ozdabianiu tkanin. Matryca wykorzystywana do tworzenia druku to zwykle rama z naciągniętą specjalną tkaniną (sito), gdzie szablon tworzy utwardzona warstwa światłoczuła, nie przepuszczająca farby, stanowiąca negatywowy obraz drukowanego wzoru. Elementem drukującym formy drukowej są nie zakryte oczka siatki sitodrukowej, przepuszczające farbę. Przygotowane do druku sito umieszcza się nad podłożem, którym może być papier, folie z tworzywa, tkanina blacha lub rozmaite przedmioty. Na sito wylewa się specjalną farbę i przeciska się ją na podłoże przeciągając po tkaninie gumowym raklem. Drukować można ręcznie lub w maszynach.

T
technika mieszana

Technika, gdzie artysta w ramach jednego dzieła stosuje różne techniki plastyczne, np. mieszanie farb rozpuszczalnych w wodzie z farbami olejnymi lub mieszanie różnych technik graficznych, kompozycje z różnych materiałów (papier, tkanina, fotografia).

technika własna

Technika artystyczna opracowana i stosowana przez artystę.

W
węgiel

(rysunek wykonany węglem drzewnym) Jedna z najstarszych technik rysunku. Węgiel stosowany jest do tworzenia prac niewymagających odwzorowania szczegółów. Podczas rysowania stosuje się technikę rozmazywania szkiców za pomocą gumki, chleba, szmatki albo dłoni.
Ostateczny efekt zależy również od użytego papieru – gładkiego lub szorstkiego.